Schoolpsycholoog Marleen: “Mijn focus is elke dag: hoe zetten we wél die volgende stap voor het kind, de groep of de school?”

Als Marleen Eijkelkamp over haar werk bij IJssel|Berkel begint te vertellen, is dat al gauw met een glimlach. Geen wonder, in dit samenwerkingsverband voor passend onderwijs voelt de schoolpsycholoog zich de spreekwoordelijke vis in het water. “Zeker ook met dank aan de RadboudCSW-opleiding tot Schoolpsycholoog, die ik de afgelopen twee jaar heb gevolgd. Van wat ik daar heb opgestoken, ben ik als professional en persoon enorm gegroeid.”

Marleen startte bij IJssel I Berkel in 2017 als orthopedagoog, waarna ze er in 2021 de taken van schoolpsycholoog op zich nam. Haar werkveld strekt zich uit tot 24 schoolbesturen en 96 scholen voor primair (speciaal) onderwijs in Zutphen, Brummen, Lochem, Voorst, Berkelland en Bronckhorst. Dagelijks zet de in Doetinchem woonachtige schoolpsycholoog zich in voor zo passend, inclusief mogelijk basisonderwijs op de ‘thuisnabije’ school. “Lukt dat echt niet meer, voor leerling of school, dan is er het speciaal (basis)onderwijs. Ik help mee hierin tot gefundeerde keuzes te komen. Bovenal in het belang van elk betrokken kind.”

Zetjes in de rug

Marleen: “Mijn affiniteit lag al vroeg bij kinderen die het in het leven niet eenvoudig hebben, en daarom niet lekker in hun vel zitten. Kinderen die met een zetje in de rug wél hun weg kunnen vinden op school en in de samenleving.” 
Haar leerweg getuigt van die affiniteit: de opleiding Orthopedagogiek aan de Radboud Universiteit, dan de HAN Pabo, met daarnaast een specialisatie in remedial teaching. Om ruim tien jaar later, van 2019 tot en met 2021, weer in de collegebanken te belanden, ditmaal bij de RadboudCSW-opleiding tot Schoolpsycholoog.

Fijn afgestelde antenne

Al tijdens haar stage voor Orthopedagogiek viel haar de uitgesproken voorkeur onder leraren op voor een orthopedagoog die snapt wat het betekent om les te geven. Marleen: “Zelf heb ik ook drie jaar voor de klas gestaan in het speciaal onderwijs. De schat aan ervaringskennis die je daarbij opdoet… onmogelijk om dat te leren uit de boekjes. Als leerkracht ontwikkel je een fijn afgestelde antenne voor wat er aan de hand is bij kinderen. Juist ook wanneer ze het lastig hebben. Daar doe ik nu als schoolpsycholoog mijn voordeel mee. Vooral ook omdat ik veelvuldig samen optrek met leerkrachten.”

Allround sparringpartner

In een expertteam is Marleen als schoolpsycholoog annex allround sparringpartner direct betrokken bij circa dertig reguliere basisscholen. “Die scholen doen een beroep op ons zodra het met een leerling of groep moeizaam gaat. Wij denken mee op het niveau van het kind, de leerkracht, de groep, de school als geheel en de zorg.

Als schoolpsycholoog sta je daarbij met één voet in de klei, met de andere in het beleid. Naast mijn corebusiness, de leerlingenzorg, onderhoud ik hechte banden met gemeentes en een groot palet aan zorgverleners en ketenpartners. Daarnaast heb ik korte lijnen met het speciaal (basis)onderwijs. Intern bij IJssel|Berkel steek ik energie in onder meer de implementatie van onze nieuwe meerjaren-ondersteuningsplan voor alle aangesloten scholen. Het is slechts een greep uit mijn werkzaamheden, geen werkdag is hetzelfde.”

Meeprofiteren van de opleiding

In het team is zij de enige schoolpsycholoog, naast andere gedragswetenschappers en meerdere onderwijscoaches – veelal gepokt en gemazelde oud-leerkrachten. Het voltallige expertteam kan profiteren van wat Marleen geleerd heeft in de RadboudCSW-opleiding tot Schoolpsychoog. “Mijn leidinggevenden zagen die meerwaarde meteen al toen ze mij aanmoedigden deze professionaliseringsweg in te slaan.”

Geen kind is hetzelfde

Maar daarover zo meer. Eerst de kinderen. Haar primaire doelgroep zijn kwetsbare kinderen in de breedste zin van het woord, van vier tot twaalf jaar. “Soms wringt bij hen de schoen sociaal-emotioneel. Andere keren spelen er gedragsissues of vormen leerproblemen de hoofdmoot. En niet alleen omdat een kind de lesstof niet aankan; ook erg getalenteerde leerlingen kunnen vastlopen.”
Marleen bedoelt maar: maatwerk is de norm. Geen kind is hetzelfde, kant-en-klare oplossingen zijn er niet. “Je bent er nóóit met een stel testen afnemen ergens in een kamertje van het schoolgebouw. Telkens begint het met grondig observeren en analyseren: wat speelt er exact bij het kind, bij de groep, in de omgeving? Uitgangspunt, zeker in mijn visie op het vak, is: alle betrokkenen zijn onderdeel van de puzzel. Elke individuele vraag houd ik tegen het licht van het gezin, de groep, de school, het grotere geheel dus. Wat valt er anders, beter te organiseren ten gunste van het kind?”

Alle puzzelstukjes

Daarvoor moet je eerst alle stukjes van die puzzel op hun plek krijgen. Marleen: “Een kleine greep voorbeelden van die puzzelstukjes: Zit faalangst optimaal leren in de weg? Gaat het om een ‘thuiszitter’ met hardnekkige buik- of hoofdpijn? Hebben de lockdowns hun tol geëist? Hoe gaat het thuis? Wat doet zich voor in het netwerk van het kind en gezin? Is er nog meer aan de hand? Wat is de vraag achter de vraag? Hoe ligt een kind in de groep? Wordt er gepest? Is een deel van het probleem misschien verklaarbaar door de samenstelling van de groep? Of door de onderwijsmethodiek die de school hanteert? Is er afstemming en relatie met een leerkracht? Sluit de zorg wel aan? Heel belangrijk ook: wat vindt het kind er zélf eigenlijk van?”
Samengevat: waar en waarom precies loopt het spaak? Marleen: “Absoluut. Maar ook: hoe kan ik daarbij optimaal gebruikmaken van de veerkracht en kwaliteiten van allen, het kind voorop? Het antwoord is telkens anders, de aanpak dus ook.”

Bruggenbouwer

“Als schoolpsycholoog ben je een bruggenbouwer die systematisch alle steunpilaren om het kind heen in positie brengt en extra stut. Aansluitend op Wouter Harts methode ‘Werken vanuit de bedoeling’, die we in de RadboudCSW-opleiding hebben meegekregen: het gaat om het kind. Als je dat blijft zien, verlies je je niet in het denken vanuit de gestelde regels en protocollen en/of financiën, of in discussies over rollen en verantwoordelijkheden. Elke dag probeer ik die bruggenbouwer te zijn: hoe kunnen we wél de volgende stap zetten voor het kind, de groep, de leerkracht of de school als geheel.”

Doen wat werkt

Marleen: “Geen twijfel mogelijk: die brede blik en systemische benadering dank ik in hoge mate aan mijn opleiding. Hier heb ik ook geleerd altijd de actuele stand van de wetenschap tot leidraad te nemen: “Evidence-based handelen geeft mij het vertrouwen dat ik weet wat ik doe en de voldoening dat het helpt. Bovendien breng ik zo de wetenschap de school in. Als scientist-practitioner verbind je de werelden van wetenschap en werkveld.”

Voeding over en weer

Dat dit tweerichtingsverkeer is, spreekt voor de schoolpsycholoog vanzelf: “Zo vraag je aan schoolbestuurders: op basis waarvan kies je voor deze leermethode of curriculumvernieuwing? Strookt het met de langetermijnvisie en is het wetenschappelijk solide onderbouwd? Omgekeerd koppel je aan onderzoekers terug waar ze in de klas, op het schoolplein en in de directiekamer tegenaanlopen.”

Verrijkende supervisie

Van grote waarde in de opleiding vindt Marleen daarnaast de supervisie: “Ik heb hierin een schat aan inzichten opgedaan: wat breng ik als mens mee? Hoe vergroot ik mijn persoonlijke effectiviteit? Maar ook: wat mag ik loslaten? Vroeger holde ik geregeld voor de troepen uit. Nu neem ik meer tijd om te luisteren, om me in te leven, om me te verdiepen in wat er werkelijk speelt."

Hoge verwachtingen ingelost

De bredere blik op het speelveld, de wetenschappelijke bril, de verrijkende supervisie, de inhoudelijke verdieping, het komt allemaal uitstekend van pas in haar baan. Marleen: “Mijn – hoge – verwachtingen zijn waargemaakt. De RadboudCSW-opleiding heeft mij tot een betere gedragswetenschapper gemaakt, iemand die het geheel ziet, voedt en helpt groeien! Een trotse schoolpsycholoog!”

Over de Nijmeegse opleiding tot Schoolpsycholoog

Deze opleiding leidt op tot het beroep van schoolpsycholoog. Je werkterrein strekt zich uit over de volle breedte van individuele (leer)problematiek tot en met het (mede) bepalen van bovenschools beleid. Daarbij beslaat het de volledige onderwijsketen, van basisonderwijs tot en met hoger onderwijs, inclusief het middelbaar beroepsonderwijs en alles wat daartussen zit. Binnen dit spectrum krijgt je te maken met verschillende niveaus van vragen, variërend van preventie en signalering tot behandeling en verwijzing. Het Radboud Centrum Sociale Wetenschappen organiseert de opleiding Schoolpsycholoog in samenwerking met RINOamsterdam. Ontdek meer op www.rcsw.nl/sp