Radboud Centrum Sociale Wetenschappen

Postacademisch Onderwijs voor een Veerkrachtige Samenleving

'De schoolpsycholoog draagt op alle niveaus bij aan een schoolsysteem'

Door: 
Jan Bransen

De post-academische Opleiding tot Schoolpsycholoog viert dit jaar haar tweede lustrum. In die tien jaar werden ongeveer 200 schoolpsychologen opgeleid. Als het aan hoofdopleider dr. Helen Bakker en adjunct hoofdopleider drs. Odeth Bloemberg ligt worden dat er de komende jaren nog heel veel meer. In een gezonde schoolgemeenschap is er namelijk steeds meer behoefte aan psychologische deskundigheid op academisch niveau, stellen zij. Huisfilosoof prof. dr. Jan Bransen sprak hen bij het RadboudCSW waar eens per twee jaar een groep van 18 cursisten start.

Binnen het onderwijs  is er de afgelopen tien jaar veel veranderd vanwege de Wet Passend Onderwijs. Die wet maakt op papier van de school een zorgzame en stimulerende gemeenschap waar ieder kind zich thuis kan voelen. Waar ieder kind dagelijks vele uren doorbrengt tussen vertrouwde anderen, leeftijdgenoten en volwassenen. Waar ieder kind het onderwijs én de zorg kan krijgen die het nodig heeft om gezond en wel op te groeien, om zichzelf te kunnen zijn en te blijven en daarbij gezien en gesteund te worden. Maar dat is op papier.

 

Complexe bureaucratie

Ga dat maar eens in de praktijk waarmaken als je met al die verschillende partijen te maken hebt: met gemeenten, met jeugdzorginstellingen, met samenwerkingsverbanden, met schoolbesturen, met ouders die een vrije schoolkeuze hebben. Daarbij ervaart bijna iedereen geregeld dat er sprake is van financieringsstromen die de afstemming en integratie van zorg en onderwijs enorm in de weg kunnen zitten. In deze complexe, bureaucratische context, waar strenge kaders en lastige schotten de passende aandacht voor de behoeften van een kind meer in de weg zitten dan je zou willen, is de schoolpsycholoog voor een school een echte meerwaarde.

 

Dr. Helen Bakker:
“De schoolpsycholoog is al lang niet meer iemand die onderaan de trap in een kamertje zit en de hele dag kinderen test.”

 

De schoolpsycholoog als critical friend

“De schoolpsycholoog is al lang niet meer iemand die onderaan de trap in een kamertje zit en de hele dag kinderen test”, vertelt dr. Helen Bakker. “Het is iemand die op alle niveaus bijdraagt aan een schoolsysteem dat werkbaar is voor leerkrachten en dat goed afgestemd is op de diversiteit aan leerlingen waar scholen tegenwoordig mee te maken hebben.” De schoolpsycholoog moet een sparring partner kunnen zijn voor het schoolbestuur. De schoolpsycholoog moet bestuurders kunnen adviseren en begeleiden als het om onderhandelingen met externe partners zoals de gemeente gaat. Maar de schoolpsycholoog moet ook een leerkracht kunnen steunen die met een moeilijke klas te maken heeft. Bovendien moet z/hij een rol spelen bij het bespreekbaar maken en het veranderen van een schoolcultuur, bijvoorbeeld als er nogal wat gepest blijkt te worden. En dan is er ook nog een grote rol weggelegd voor de psycho-educatie die hedendaagse scholen zouden moeten kunnen bieden aan de ouders.

foto Helen Bakker door Duncan de Fey

 

Breed beroepsprofiel

Op al die niveaus en met betrekking tot al die betrokkenen is in een gezonde schoolgemeenschap behoefte aan psychologische deskundigheid op academisch niveau. Natuurlijk is de schoolpsycholoog er ook, altijd weer, voor ieder individueel kind. Maar het beroepsprofiel is veel breder dan dat van een klinisch georiënteerde psycholoog.

“De schoolpsycholoog, die onze opleiding achter de rug heeft, is als een spin in een web. Een creatief schaap met vijf poten die een belangrijke schakel is in het bij elkaar brengen van zorg en onderwijs. Een professional die iedere school in huis zou moeten willen hebben.”

“Met een schoolpsycholoog in huis”, zo benadrukt dr. Helen Bakker, “kun je voorkomen dat je voor alles wat je binnen de school doet een andere adviseur laat binnenvliegen. Daar heeft het onderwijs op dit moment namelijk enorm veel last van.” Drs. Odeth Bloemberg vult aan: “De schoolpsycholoog kent immers de eigen school, dus die kan veel specifieker adviseren. Als een bestuur bijvoorbeeld overweegt een bepaalde methode aan te schaffen, dan komt de adviseur van de uitgever een verkooppraatje houden. Maar de schoolpsycholoog is thuis in die materie. En die kent deze school, dus die weet of deze methode kan werken voor deze schoolpopulatie.”
 

Krachten bundelen met de leerkracht

Als je dagelijks in de school bent, wordt het volgens Bakker en Bloemberg ook gemakkelijker om enerzijds wel de deskundige te zijn die de benodigde expertise in kan zetten, maar anderzijds ook de collega te zijn die met een vanzelfsprekende gelijkwaardigheid een leerkracht kan empoweren. Want het zijn de leerkrachten die het leeuwendeel van hun tijd met de leerlingen omgaan. Het zijn de leerkrachten die de psychologische wijsheid nodig hebben om goed te kunnen beginnen aan een lastig gesprek met ouders, bijvoorbeeld als er een vermoeden is van mishandeling of van emotionele verwaarlozing. “Leerkrachten staan soms aan je bureau”, vertelt Bloemberg, “van ‘Vertel het maar Odeth, hoe moet ik dit doen?’. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Het is mooi om daar verandering in te bewerkstelligen.”

foto Odeth Bloemberg door Duncan de Fey

 

Teweegbrengen van verandering

De schoolpsycholoog is een academicus die bekwaam is geworden in het maken van de vertaalslag van wetenschappelijk onderzoek naar de alledaagse praktijk. De schoolpsycholoog kan daarom een rol spelen in het teweegbrengen van een verandering bij leerkrachten, zodat zij zich gesterkt voelen en op de juiste signalen leren letten, waardoor zij effectiever en vaardiger worden in de dagelijkse omgang met kinderen, ouders en collega’s.
 

Integratie van zorg en onderwijs

De schoolpsycholoog kan dus op veel niveaus ondersteuning bieden en heeft daarbij steeds de integratie van zorg en onderwijs voor ogen. Dit rijke beeld vormt de kern van het beroepsprofiel dat ten grondslag ligt aan de Opleiding tot Schoolpsycholoog. Dat profiel wordt op dit moment herzien en aangescherpt, wat in feite onderdeel is van een permanente evaluatiecyclus, waarbij enerzijds rekening wordt gehouden met internationale kaders maar anderzijds ook met de cursisten, die niet alleen achteraf evalueren, maar op allerlei punten in de opleiding een cruciale eigen inbreng hebben.
 

Permanente educatie

In dit verband is het een bewuste keuze dat cursisten geen vrijstelling kunnen krijgen voor onderdelen of vaardigheden die zij al beheersen. Zoals Bakker zegt: “Het leren van elkaar is in deze opleiding heel belangrijk. En als je dan bij iedere cursus degene eruit haalt die er al iets van weet, dan wordt in het grote geheel de kwaliteit van de opleiding minder.”

Deze opstelling past goed bij de visie van het RadboudCSW op post-academisch onderwijs dat in feite een gecondenseerde vorm van permanente educatie probeert te zijn. Dit beaamt Helen Bakker als ze opmerkt dat “één van de dingen die we onze cursisten proberen bij te brengen is dat ze niet klaar zijn als ze bij ons naar buiten wandelen.” En dat blijkt goed tot de afgestudeerden door te dringen, zoals Odeth Bloemberg illustreert met de opmerking dat “tachtig procent van de cursisten na afloop van de opleiding door blijft gaan met hun intervisiegroep. Intervisie is verplicht voor de registratie, maar als ze eenmaal gewend zijn aan intervisie en met hun groep zo intensief opgetrokken hebben, dan blijkt dat zoveel meerwaarde te hebben dat zij daar gewoon mee doorgaan.”

 

Ik vind het een mooie illustratie van een opleiding die dichtbij de onderwijspraktijk probeert te blijven en die in de complexe onderwijswereld op academisch niveau psychologisch inzicht biedt aan alle betrokkenen.
 

Ook aan de slag als schoolpsycholoog?

Het werkterrein van de schoolpsycholoog bevindt zich op het snijvlak van zorg en onderwijs. Het strekt zich uit over de volle breedte van individuele (leer)problematiek tot en met het (mede) bepalen van bovenschools beleid. Daarbij beslaat het de volledige onderwijsketen, van het basisonderwijs tot en met het hoger onderwijs en alles wat daartussen zit. Binnen dit spectrum krijgt de schoolpsycholoog te maken met verschillende niveaus van vragen, variërend van preventie en signalering tot behandeling en verwijzing.

Lees meer informatie over de opleiding tot Schoolpsycholoog. Of laat je gegevens achter en we nemen contact met je op voor een telefonische afspraak.
 

Ik wil graag een persoonlijk gesprek