Luister naar psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman over het voorkomen van verkeerde beslissingen

Met zijn eerdere publicatie, Thinking: Fast and Slow, behaalde hij de bestsellerlijsten in vele landen, en gedurende zijn leven won hij voor zijn bevindingen velen prijzen, waaronder een nobelprijs. Radboud Reflects organiseerde in De Lindenberg een lezing van de wereldberoemde psycholoog Daniel Kahneman, aanwezig via Skype. Na zijn lezing ging hij in gesprek met hoogleraar Noelle Aarts, deskundige op het gebied van conflict en onderhandeling in communicatie, en met hoogleraar sociale psychologie en collegevoorzitter van de Radboud Universiteit Daniël Wigboldus.

Als je ooit een misdaad pleegt en voor de rechter moet verschijnen, dan kun je het beste hopen dat je afspraak vroeg in de ochtend of na de lunch gepland staat. Of nog beter, dat zijn of haar favoriete voetbalteam heeft gewonnen. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat rechters lagere straffen uitdelen als ze door omstandigheden in een betere stemming zijn. Dit soort grilligheid in oordelen wordt ‘noise’ genoemd. Over dit fenomeen schreef de psycholoog Daniel Kahneman zijn meest recente boek: Ruis: Waarom we zo vaak verkeerde beslissingen nemen, en hoe we dat kunnen voorkomen (2022). 

Meer 'noise' dan we denken

Daniel Kahneman begon zijn lezing met een korte uitleg van wat noise nu precies inhoudt. Hiervoor gebruikte hij een afbeelding van vier dartborden. ‘Als alle pijltjes naast de roos zitten, maar met eenzelfde afwijking, dan spreek je van een vooroordeel. Wanneer er sprake is van noise zitten de pijltjes eveneens niet in de roos, maar niet op een specifieke plek. De fouten zijn verspreid.’ De aanleiding om een boek te schrijven over dit fenomeen, zo vertelde Kahneman, was een experiment dat hij uitvoerde bij een verzekeringsbedrijf. ‘Ik vroeg de leidinggevenden: hoeveel verschil verwacht je dat er is tussen de verzekeringen die verstrekt worden door twee willekeurige verzekeraars in je bedrijf. Hierop verwachtten ze een verschil van tien procent, een veelgehoord antwoord.’ Toen nagegaan werd hoeveel verschil er daadwerkelijk was, bleek het verschil gemiddeld vijftig procent te zijn. Dit is nadelig voor een verzekeringsmaatschappij: premies moeten te hoog noch te laag zijn. ‘Twee dingen vallen op: er is veel meer noise dan we denken, en we weten niet dat het er is.’ Deze twee observaties vormden de aanleiding voor het werk.

Lees, kijk of luister de lezing van Daniel Kahneman via Radboud Reflects.