Radboud Centrum Sociale Wetenschappen

Postacademisch Onderwijs voor een Veerkrachtige Samenleving

Meiden uit de handen van loverboys houden? Versterk de regie van de OG

Drs. Susan van der Woude is, naast orthopedagoog en gz-psycholoog, programmaleider slachtoffers binnenlandse mensenhandel bij zorginstelling Pluryn. Als geen ander weet ze wat loverboys aanrichten. Meisjes die slachtoffer zijn of dreigen te worden, verdienen alle bescherming en ondersteuning die ze kunnen krijgen. Hoe dat beter kan? 'Versterk de regie door toevoeging van een orthopedagoog generalist.'

Door: Hans Wanningen
(927 woorden / geschatte leestijd: 5-7 min)

Susan van der WoudeSlachtoffers van loverboys gaan doorgaans door een hel. Een hel waarin triest genoeg het vuur steeds hoger wordt opgestookt door hun daders. Van der Woude: 'Willens en wetens maken mensenhandelaren hun slachtoffers eerst emotioneel afhankelijk via (de suggestie van) een liefdesrelatie – tegenwoordig hoofdzakelijk via social media. Daarna gaan ze over tot uitbuiting. Geen middel wordt daarbij geschuwd: dwang, dreiging, vaak ook daadwerkelijk geweld. Deze ernstige en gelaagde problematiek raakt overwegend jonge meiden, die in veel gevallen in de prostitutie belanden. Anderen worden ingezet als drugskoerier of gedwongen tot diefstal of andere criminele activiteiten.'

Topje van de ijsberg

Precieze cijfers zijn niet bekend, alleen de zichtbare gevallen halen de statistieken – het topje van de ijsberg, volgens veel experts. Landelijk gaat het al gauw om honderden slachtoffers op jaarbasis. En dat is nog afgezien van alle familieleden en vrienden die intensief meeleven en meelijden.

Meer preventie en regie

Van der Woude: 'De zorg en hulpverlening heeft de laatste jaren gelukkig een grote kwaliteitsslag weten te maken. Met dank aan het actieplan uit 2014 van de Commissie Aanpak meisjesslachtoffers loverboys/ mensenhandel in de zorg voor jeugd (Commissie Azough). Sindsdien zijn specialistische behandelprogramma’s de norm en zijn de bakens stevig verzet richting preventie en gecoördineerde, gezamenlijke actie.'

"Loverboys hebben hun jachtterein verlegd van het schoolplein naar internet, waar ze makkelijker buiten beeld blijven.”

Op tijd erbij zijn

De hamvraag luidt telkens: hoe kun je jonge meiden met een verhoogde kwetsbaarheid voor mensenhandel er bijvoorbeeld al op scholen uitlichten en voorkomen dat ze het circuit ingaan? Van der Woude: 'Want als ze eenmaal in de handen van loverboys zijn, is het een ‘uphill battle’, soms jarenlang.'

Wie zijn die meiden waar je goed op moet letten? 'Meiden die een verhoogd risico lopen, hebben vaak al traumatische ervaringen meegemaakt, meestal gerelateerd aan seksueel misbruik en in samenhang met zeer problematische thuissituaties. Andere mogelijke voorspellers zijn een pover zelfbeeld, onvermogen om eigen grenzen aan te geven en het niet doorzien van de intenties van anderen.'

Jachtveld internet

Allemaal koren op de molen van de mensenhandelaren die een neus hebben voor wie een makkelijke prooi is. En helaas hebben ook zij hun aanpak verbeterd. Van der Woude: 'Waar meiden vroeger op het schoolplein werden "geronseld", hebben loverboys inmiddels hun jachtterrein voor het merendeel verlegd naar het internet. Daar blijven ze makkelijker buiten beeld bij autoriteiten, hulpverleners, opvoeders en ouders. Met sluwe technieken paaien, manipuleren, chanteren en intimideren ze hun slachtoffers. Gaandeweg krijgen ze hen volledig onder hun invloed, bijvoorbeeld door te dreigen in "romantische" opwellingen verkregen naaktbeelden op social media te verspreiden; of door te suggereren dat ze broertjes of zusjes iets zullen aandoen.'

“De OG is broodnodig. Als opvoedingsexpert, als eindverantwoordelijke voor de behandeling en als netwerk- en teambouwer, die alle krachten bundelt en de aanpak maximaal effectief maakt.”

Weerbaar maken

Reden genoeg om alles uit de kast te halen om meiden met een risicoprofiel weerbaar te maken en waar mogelijk veel toekomstige ellende te besparen. Wil dat kans van slagen hebben, dan zul je de ouders intensief erbij moeten betrekken, net zoals de bredere omgeving. Als de meiden alleen staan, in en buiten het gezin, zijn ze praktisch kansloos.

Kwaliteiten OG broodnodig

Vanwege de opvoedingscontext én die integrale benadering komt de orthopedagoog generalist (OG) een sleutelrol toe. Volgens Van der Woude is de inbreng van de OG broodnodig: 'Niet alleen als opvoedingsexpert die, met brede kennis van zaken, het totale speelveld overziet en de eindverantwoordelijkheid draagt voor de behandeling. Maar ook als netwerk- en teambouwer, die alle krachten in de zorg en de keten bundelt. En er is meer: coach, vraagbaak, regievoerder, de OG verenigt vele rollen in zich en is dus onmisbaar voor het welslagen van de algehele (keten)aanpak.'

Prominente plek OG aan zorgtafels!

Dat de postacademische opleiding tot orthopedagoog generalist per 1 januari in de wet BIG wordt opgenomen, vindt Van der Woude een verheugende stap vooruit. 'Dit brengt de OG beter in positie om zijn regiebehandelaarschap waar te maken.'

Toch is er nog een essentiële slag te slaan. Van der Woude: 'Bij al hun meerwaarde moet je constateren dat de OG nu slechts bij een enkele regio aan de zorgtafel mensenhandel en/of jeugdprostitutie deelneemt. Waar dit toch bij uitstek de plek is voor regievoering en het doorhakken van knopen. Vandaar dat ik met klem bepleit dat OG’ers als behandelingsverantwoordelijken zo snel mogelijk in élke regio aan die zorgtafels komen te zitten! Dat zou een betekenisvolle verbetering zijn. Elke jonge meid die je uit de handen van loverboys kunt houden, is er één!'

Verbindende regievoerder

Prof. dr. Ron ScholteVolgens prof. dr. Ron Scholte, hoofdopleider van de opleiding Orthopedagoog Generalist, maakt de schets van Van der Woude heel duidelijk hoe cruciaal de context is bij deze problematiek. Scholte: 'De OG is door zijn systeemgerichte insteek bij uitstek toegerust om ouders, vrienden en ook het onderwijs te betrekken en te ondersteunen bij het voorkomen dat meisjes die een risico lopen, slachtoffer worden. Minstens zo belangrijk is dat de OG deze systeemgerichte insteek kan toepassen wanneer loverboyslachtoffers hulp ontvangen. Niet zelden zijn er veel professionals uit verschillende instellingen betrokken bij de hulp, maar ontbreekt er een soort regievoerder, die vanuit zijn kennis en expertise instaat is over de schotten heen te kijken en een verbindende rol kan spelen tussen alle betrokkenen.'

Volgens Scholte is dat bij uitstek de taak van de OG. De postdoctorale opleiding tot OG die het RadboudCSW in samenwerking met RINO Zuid aanbiedt, moet toekomstige regievoerders zorgvuldig op deze taak voorbereiden. Via intensieve modules op het gebied van enerzijds opvoeding en veranderingsprocessen, en anderzijds coaching, samenwerking, vormgeven van constructieve interactie en beleidsvraagstukken.

Bronnen: Nederlands JeugdinstituutActieplan Commissie Aanpak meisjesslachtoffers loverboys/mensenhandel in de zorg voor jeugd

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Onze opleiding tot Orthopedagoog Generalist Zuid- en Oost-Nederland

In de postacademische opleiding tot orthopedagoog generalist (per 1 januari 2020 opgenomen in de wet BIG) bieden wij de bruggenbouwer en samenwerkende OG de juiste kennis, tools en ontwikkelingsmogelijkheden om deze rol succesvol in te vullen. We zien de OG als een gids die breed is opgeleid en die het spel tussen de verschillende schakels goed beheerst en daar flexibel in kan opereren. Wij leiden op met een missie: goede omstandigheden creëren voor (jonge) mensen die zich daardoor beter kunnen ontwikkelen.

Meer informatie over deze opleiding? Neem een kijkje op onze website: www.ogzon.nl