Kunnen kindertekeningen helpen bij het vroegtijdig signaleren van hoogbegaafdheid?

Mogelijke talenten van kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid worden niet altijd gezien in het reguliere onderwijs. Menstekeningen van kinderen kunnen echter een rol vervullen in het vroegtijdig signaleren van hun behoeften en talenten, stelt psycholoog Sven Mathijssen in zijn proefschrift getiteld 'Back to the drawing board: Potential indicators of giftedness in human figure drawings', dat Sven op 22 maart 2023 14:00u heeft verdedigd aan Tilburg University. 

Fotografie: Larissa Rand

Het proefschrift van Mathijssen levert aanwijzingen voor de mogelijkheid dat menstekeningen kunnen helpen bij het vroegtijdig signaleren van kinderen wier talenten mogelijk niet volledig tot bloei zouden komen in het reguliere onderwijs. In zijn onderzoek analyseerde hij onder andere de ‘teken-IQ’s’: de scores die voortvloeien uit de manier van menstekeningen analyseren zoals die al ruim een eeuw wordt uitgevoerd en die scores zouden iets moeten zeggen over de intelligentie van kinderen. Hij deed dat voor 120 kinderen in de leeftijd van 7 tot en met 9 jaar. Van deze groep kregen 43 kinderen hoogbegaafdenonderwijs en 73 kinderen regulier onderwijs. Mathijssen vond echter dat de teken-IQ’s van de kinderen die hoogbegaafdenonderwijs kregen niet verschilden van de kinderen die regulier onderwijs kregen. Wel vond hij dat de kinderen van hoogbegaafdenonderwijs een aantal details tekenden die in de tekeningen van de andere groep niet voorkwamen. 

Bijzondere kenmerken als indicator voor verrijkt onderwijs

Daarnaast analyseerde Mathijssen de tekeningen van 206 kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 6 jaar. Twee jaar nadat de tekeningen zijn gemaakt werd aan de ouders gevraagd of de kinderen onderwijsaanpassingen hadden gehad. Op basis van de antwoorden werden er twee groepen gemaakt: kinderen die verrijkt onderwijs hebben gehad en kinderen die regulier onderwijs kregen. Uit de statistische analyses kwam naar voren dat het wel of niet tekenen van ‘bijzondere kenmerken’ –  kenmerken die alleen of vaker door de kinderen die verrijkt onderwijs kregen werden getekend – voor ongeveer 70% goed voorspelde of kinderen verrijkt onderwijs of regulier onderwijs kregen. Dit gold wel alleen voor de 4- en 5-jarigen. Voor de 6-jarigen ging dit niet, mede door het kleine aantal 6-jarigen in het onderzoek. Dit zijn mooie bevindingen, maar om te zeggen dat ze als screeningsinstrument kunnen dienen, is het nog te vroeg. Daarvoor is nog meer onderzoek nodig. 

Kinderen tekenen ‘uit zichzelf’

Voor kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid is het niet altijd duidelijk wat er voor hen nodig is om hun talent tot bloei te laten komen. ‘Hierdoor gaat niet alleen talent verloren, maar kunnen zij ook ongelukkig worden’, stelt Mathijssen. Om talenten van kinderen te ontdekken, wordt vaak psychologisch onderzoek gedaan, maar dat is vaak erg tijdrovend, duur en niet voor iedereen mogelijk. Daarom lijken er praktische voordelen aan het inzetten van kindertekeningen als screeningtool. Een goede screeningtool werkt volgens hem als een zeef: ‘Alle kinderen kan gevraagd worden te tekenen, zonder dat dat veel tijd of geld hoeft te kosten. Vaak tekenen kinderen ook uit zichzelf van jongs af aan. Ze deinzen daarom niet snel terug voor een tekenopdracht. Als er in de tekening van een kind bepaalde zaken opvallen, kan dat een reden zijn om het schoolverloop van dat kind nauwgezetter in de gaten te houden.’ 

Oog blijven houden voor unieke talenten

Toch waarschuwt hij dat deze indicatie nog niets zegt over potentiële talenten en onderwijsbehoeften van het individuele kind. Om vast te stellen wat deze kinderen op school precies nodig hebben, dient vervolgonderzoek te worden gedaan, bijvoorbeeld door middel van psychologisch onderzoek. Mathijssen: ‘We raadden professionals in het veld dan ook af om teken-IQ’s te gebruiken voor signaleringsdoeleinden en in plaats daarvan menstekeningen op itemniveau te analyseren voor mogelijke indicatoren van hoogbegaafdheid.’ Mathijssen hoopt dat collega-onderzoekers met hem voort willen bouwen op dit proefschrift, om zodoende het beoogde screeningsinstrument te ontwikkelen. 

Download Svens volledige proefschrift

Sven Mathijssen

Sven Mathijssen is op 28 juli 1990 geboren in ’s-Hertogenbosch. Hij studeerde Psychologie aan Tilburg University en liep stage bij Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO Talent Development) aan de Radboud Universiteit en bij PPF Centrum voor HoogOntwikkelingsPotentieel (voorheen Psychologenpraktijk Frumau). Sven is de plaatsvervangend hoofdopleider van de Radboud International Training on High Ability (RITHA) en hoofdredacteur van tijdschrift Talent, een populair-wetenschappelijk tijdschrift over hoogbegaafdheid. 

Meer weten over RITHA? Meld je aan voor de webinar